u bent hier  » Hechtel » Het gras is groener bij de Belgen

cabaret - interview - Jan Jaap van der Wal maakte zijn voorstelling 'Schoon' exclusief voor Vlaanderen. En hij is gekomen om te blijven. 'Hier feliciteren mensen me met de voorstelling, Nederlanders zeggen meteen wat ze ervan vonden.
Marijke de Vries Uit de krant van vandaag

Op het aanrecht van het Antwerpse appartement van cabaretier Jan Jaap van der Wal ligt een folder van de nabijgelegen Steinerschool. "Echt een hele fijne school", zegt Van der Wal terwijl hij koffie op tafel zet. "Ik heb al met de directrice gesproken."
De succesvolle Nederlandse cabaretier besloot een paar jaar geleden een tijdje in Antwerpen te gaan wonen, nadat hij 'verliefd' was geworden op Vlaanderen. Over zijn ervaringen maakte hij zijn eerste Vlaamse show 'De Nieuwe Belg'.
Die liefde werd al snel serieus. Van der Wal en zijn vrouw kochten een modern, industrieel appartement in een voormalige suikerfabriek op 't Zuid, een hippe Antwerpse wijk. Hij is daar nu gemiddeld drie dagen per week. En het zou zomaar kunnen dat zoon Tove (elf maanden) over een paar jaar hier naar de basisschool gaat.
Want de liefde is bepaald niet bekoeld de afgelopen drie jaar. "Mijn hartje maakt nog steeds een sprongetje als ik de Antwerpse ring oprijd, zelfs als ik dan meteen in de file sta. Het is alsof je verliefd wordt op een nieuwe vrouw. En dat het mag van thuis. Sterker nog, dat thuis het ook leuk vindt."
Ook in zijn tweede Vlaamse voorstelling 'Schoon' (Mooi op z'n Vlaams), waarmee hij nu door België toert, bejubelt Van der Wal zijn nieuwe thuishaven. De plek waar flikken (agenten) 'schattige mutsjes' dragen (in de voorstelling vraagt hij zich af of ze 'de orde bewaken of dat ze in een kiprestaurant werken'). Waar men zo lang keurig netjes om de olifant in de kamer heenloopt dat die olifant denkt 'dan ga ik maar'. Waar een antwoord altijd 'een legio aan mogelijkheden biedt' qua interpretatie.
Die ruimte in de communicatie biologeert hem, zegt Van der Wal. "Met een antwoord kun je hier nog alle kanten op. Dat onbesprokene vind ik fascinerend. Het is ook wel lekker dat je hier om een probleem heen kunt gaan. Al is het ook best ingewikkeld om afspraken te maken met Vlamingen. Gaan we dit doen? Ja, we gaan het doen. Gaan we het écht doen? Ja-ja-ja-ja-jaaa... En in dat ja-ja-ja-ja-jaa zit natuurlijk best veel twijfel en dat is soms best frustrerend."
Het is een lekkere positie om een land te ontdekken, je te verwonderen en een voorstelling te maken, zegt de cabaretier. "Dat is ook schoon: ik begin hier met een nieuwe lei. Ik breng mijn ervaring als cabaretier mee, en verder probeer ik de cultuur een beetje te begrijpen. Ik moet het van de fantasie hebben als comedian, en die wordt in dit land voortdurend geprikkeld."
Idiote dingen komt hij dagelijks tegen. Neem gisteravond in Mechelen. Vlak voor hij het podium opgaat, vertelt het theaterpersoneel dat er wat lege stoelen zijn in de zaal. Niet omdat de voorstelling niet goed verkoopt. Zeker niet. Het zijn nieuwe stoelen, pas in de zaal geplaatst. Ze staan nog niet in het systeem en daarom kunnen er nog geen tickets voor worden verkocht. "Dat is - in de kern - wat ik zo mooi vind aan Vlaanderen."
Het publiek moet er vreselijk om lachen. Want de liefde in Vlaanderen is wederzijds. Sinds zijn optredens in de immens populaire tv-quiz 'De slimste mens' - eerst als kandidaat, tegenwoordig als jurylid - is Van der Wal een bekende Nederlander in Vlaanderen en kan hij rekenen op uitverkochte zalen.
Vlamingen waarderen de Hollandse 'flapuit', vinden hem 'enorm ad rem'. Al blijft het soms spitsroeden lopen. Schoonheid zit namelijk ook in het lelijke, absurde en idiote. En al weten Vlamingen dat best, het valt vaak minder goed als 'ne Ollander' ze daarop wijst.
In de voorstelling bespreekt Van der Wal een artikel uit The Washington Post dat stelt dat je naar Afrika moet kijken als je de Belgische politiek wilt begrijpen. "Dan merk je dat men op zijn trots wordt aangesproken. Dat is een mooi schemergebied, daar zit een soort pijn van 'we zijn hier wel van ver gekomen hè?' Het is heel leuk om daarmee te spelen. Ik zeg dan een paar keer: ik vind het te grof, maar ik snap het wél..."
Zo schuurt het ook bij een grap over tv-persoonlijkheid Bart De Pauw, die vanwege grensoverschrijdend gedrag werd ontslagen bij de publieke omroep. Een eerste opmerking wordt voorzichtig onthaald. Pas wanneer het publiek ontdekt dat de buurman er wel om kan lachen, heeft Van der Wal ze mee. "Ze zijn hier wel op hun helden. Het koningshuis en de politiek, daar kun je alles over zeggen. Maar sport en muziek hebben ze hoog in het vaandel."
Een grap over de bekende zanger Raymond van het Groenewoud moest hij 'flink try-outen'. Die over de bekendste weerman van Vlaanderen die een prijs kreeg omdat hij zo goed articuleert, sneuvelde. "Ik merkte dat al die mensen dachten: ja, natuurlijk krijgt hij een prijs. Stond ik daar alleen in mijn verwondering."

Hollands cynisme

'Ik kom in vrede', verzekert Van der Wal zijn publiek, als er weer een 'oh' klinkt. "Belgen houden niet van het zwarte, Hollandse cynisme", zegt hij. "Het is een zachte samenleving: als je er te hard inkomt dan valt een grap echt dood. Dan zijn er ook niet twintig of dertig mensen die hun best doen om toch een beetje te lachen. Dan zijn er gewoon 500 mensen tegelijkertijd stil."
Strelen en steken werkt beter. Op het randje gaan zitten, maar net niet té brutaal zijn. "Het moet natuurlijk geen censuur worden, maar ik hou er wel rekening mee. Ik durf hier dan weer iets absurdistischer te zijn omdat dat wordt geapprecieerd."
'Schoon' kan op goede recensies rekenen. De enige echt kritische recensie kwam van een van oorsprong Nederlandse journalist die vond dat hij wel wat harder mocht zijn: was er dan niets 'achterlijk' aan België?
Dat vond hij eigenlijk niet fair, zegt Van der Wal. "Natuurlijk zie ik de onhebbelijkheden, het gesjoemel en gefoefel door de vingers. Ik kijk door een roze bril, dat is ook het succes."
Hij begrijpt wel dat sommigen in België zich ergeren aan de bureaucratie, het gemodder en geknoei. "Het helpt dat ik daar niet of nauwelijks mee te maken heb. Ik spreek hier ook Nederlanders die moeite hebben om te aarden omdat organisaties heel hiërarchisch zijn. Als artiest kan ik me daar aan onttrekken. Ik ben de baas, ik heb de microfoon vast. Ik ben de nar. En als nar heb je hier potentieel meer werk", lacht hij.
Het is geen gespeelde liefde, zegt Van der Wal. Hij vindt het hier écht fijn. "In Nederland is alles meteen een schandaal of een rel. In Vlaanderen laten mensen elkaar meer met rust. Ze voelen niet de behoefte om snel een groot oordeel te vellen. Na een voorstelling komen mensen me hier in de foyer bedanken, of ze feliciteren me. Dat is een mooi gebaar. In Nederland zeggen ze meteen wat ze ervan vonden."
Van der Wal voelt zich enorm welkom. "De theaters moeten hier voor het eten zorgen. Dat gaat heel liefdevol: er wordt voor ons gekookt of je mag naar een restaurant. Laatst waren we in Kuurne in West-Vlaanderen. Dat je denkt, waar kun je hier eten? Ging er een restaurant speciaal voor ons 's avonds open. Dat vind ik echt ontroerend. In Nederland moet je het gewoon zelf regelen. Er zijn zelfs schouwburgen waar je om een kop koffie vraagt en er iemand zegt: dat is goed, dat is dan twee euro."
Vlamingen zijn gewoon ontzettend lief, vindt Van der Wal. Net nog werd-ie op straat aangesproken door een jongen. 'Ik heb enorm om je gelachen, dankjewel', zei hij en fietste door. "Dat is toch lief!?"

GEFASCINEERD DOOR BELGEN

Cabaretier Jan Jaap van der Wal (Leeuwarden, 1979) trad in 1997 als jongste lid toe tot Comedytrain. In 2000 maakte hij zijn eerste solovoorstelling. Daarna volgden verschillende voorstellingen en oudejaarsconferences. Hij was presentator van 'The Daily Show', 'Comedy Live' en tv-programma's.
Hij raakt gefascineerd door de Belgen wanneer een hotelmedewerker hem een wifi-code eindigend op 'BCCK' uitspelt als 'Barcelona - Cuba - Cuba - kokosmelk'. Over de breinen van deze mensen moet hij meer weten. Het leidt tot zijn eerste Vlaamse voorstelling 'De Nieuwe Belg' in 2015.
Momenteel speelt Van der Wal 'Schoon' in Vlaanderen. Daarnaast is hij sidekick in het humoristische Vlaamse tv-programma 'De ideale wereld' en jurylid bij 'De slimste mens'. In Nederland, waar hij de andere helft van de tijd woont, is hij onder meer te zien als teamcaptain in 'Dit was het Nieuws'.